ارزیابی تنوع دورگ های جدید ذرت دانه ای برای صفات کمی و ساختار ظاهری

به منظور ارزیابی تنوع دورگ (هیبرید)های جدید ذرت دانه­ای برای صفات کمی و ساختار ظاهری (مورفولوژیک)، هفده دورگ سینگل کراس ذرت در قالب طرح بلوک­های کامل تصادفی با چهار تکرار در مرکز تحقیقات کشاورزی شاهرود کشت شدند. نتایج به دست آمده از تجزیه به عامل­ها بر پایة استخراج ریشه های مشخصه از طریق تجزیه به مؤلفه­های اصلی بیانگر کفایت پنج عامل مستقل از هم برای شانزده صفت اندازه­گیری شده بود که در مجموع 18/89 درصد از تنوع کل داده­ها را تبیین کردند. عامل­ها با توجه به مهم­ترین صفاتی که در بر گرفتند به ترتیب با عنوان عامل ویژگی های ظاهری بوته و بلال، عامل مرتبط با عملکرد دانه، عامل نوع (تیپ) بلال، عامل اندازة بلال و عامل عملکرد اقتصادی نام گرفتند. عامل های اول و دوم در مجموع 8/51 درصد از تغییرپذیری های داده­ها را شامل شدند و دورگ bc666 که از نظر این دو عامل دارای بیشترین عملکرد و اجزای عملکرد و ویژگی های ارتفاع متوسط بود، به عنوان دورگ برتر معرفی شد. تجزیة خوشه­ای با روش حداقل واریانس ward، دورگ ها را در چهار گروه قرار داد. محاسبة میانگین صفات گروه­ها و تفاوت آنها از میانگین کل دورگ ها نشان داد که دورگ های گروه اول که شامل چهار دورگ zp434، cisko، bc666 و koss444 بود از نظر بسیاری از صفات مورد ارزیابی از جمله عملکرد و اجزای عملکرد دانه ارزش بالاتری نسبت به دیگر گروه­ها دارند و می­توانند به عنوان دورگ های پرمحصول مورد توجه قرار گیرند. گروه دوم که شامل ژن نمون (ژنوتیپ)­های bc678، ns540، ossk444 بود تنها از نظر صفات ارتفاع محل بلال و ارتفاع بوتة بدون گل تاجی و با گل تاجی دارای میانگین بالاتری از دیگر گروه­ها بود و ارزش مطلوبی برای صفات ارزیابی شده نداشت. گروه سوم با سه ژن نمون از نظر بسیاری از صفات کمترین میانگین را در بین گروه­ها داشت. گروه چهارم با هفت ژن نمون بزرگترین گروه بود و از نظر صفات قطر بلال، وزن 100 دانه، ارتفاع بوته بدون گل تاجی، ارتفاع بوته با گل تاجی، عمق دانه و عملکرد زیست توده (بیولوژیک) در سطحی بالاتر از میانگین کل قرار داشت. تجزیة تابع تشخیص به روش خطی فیشر با فرض وجود چهار گروه ناشی از تجزیة خوشه­ای، دورگ های مورد ارزیابی را باردیگر در چهار گروه دسته­بندی کرد و نشان داد که درستی گروه­بندی ناشی از تجزیة خوشه­ای 94 درصد بود. تجزیة واریانس چندمتغیره با آمارة ویلکس لامبدا نیز تفاوت معنی­داری را بین چهار گروه به دست آمده نشان داد. در مجموع نتایج به دست آمده از این ارزیابی بیانگر آن بود که تنوع بسیار زیادی در بین دورگ های ذرت ارزیابی شده وجود دارد و چهار دورگ zp434، cisko، bc666 و koss444 به عنوان دورگ های پرمحصول برای کشت در شرایط آب و هوایی همانند شهرستان شاهرود پیشنهاد شدند.